آشنایی و خواستگاری
آشنایی و خواستگاری
برای آشنایی در ازدواج، اولین عامل آشنایان هستند که شامل: اقوام، خویشاوندان، دوستان، همکاران، همسایگان، هم‌کلاسی‌ها و... می‌شوند و ما آن‌ها را می‌بینیم و با آن‌ها آشنا می‌شویم. البته رسانه‌های جدید مانند اینترنت و فضای مجازی و... نیز عوامل دیگری در فرایند آشنایی هستند. در فرایند آشنایی دوطرف سعی می‌کنند فقط جنبه‌های مثبت خود را بیان کنند و آن را بروز دهند (میرمحمد صادقی، 1387).
محیط‌های خانوادگی، یکی از محیط‌های مناسب برای آشنایی است؛ زیرا فرد مد نظر را می‌توان در حالت‌های مختلف امتحان و بررسی کرد و واکنش‌های او را از نزدیک دید. دراین‌صورت اگر افراد کاملاً به حرکات و اخلاق و روحیات فرد مقابل توجه کنند، می‌توانند به شناختی کامل و جامع از وی دست یابند. محیط‌های غیرخانوادگی، چون محیط‌های کاری و تحصیلی هم، محلی دیگر برای آشنایی افراد با یکدیگر به منظور ازدواج است. افراد در این‌گونه محیط‌ها به دلیل داشتن تماس‌های مکرر و گاهی مستمر با فرد مقابل، می‌توانند به شناخت نسبتاً جامعی از اخلاق، روحیات، عادات، ارزش‌ها و... وی دست یابند (اشرفی‌نژاد، 1391).
مرحلۀ پس از آشنایی، مرحلۀ انتخاب و توجه به معیارهاست. در گزینش دختر، اولاً پسر نباید مسامحه و سهل‌انگارى کند و چشم‌بسته و تحقیق‌نکرده، ازدواج کند. امام‌صادق(ع) به کسى که مى‌خواست ازدواج کند، فرمود: «بنگر که هستى خود را در کجا مى‌گذارى و چه کسى را شریک مالت مى‌کنى و از دین و رازت آگاه مى‌سازى؟» و ثانیاً سفارش اسلام به خواستگاران این است که در انتخاب همسر، فقط به مال و جمال توجه نکنند؛ بلکه تقوا و نجابت و دیانت را محور و اساس صفات دختر بدانند و عنایت خاص خود را متوجه آن کنند و به مال و جمال و بقیۀ شؤون اجتماعى به دیدۀ جنبى و فرعى بنگرند و بدانند که اگر فقط مال و جمال دختر، مد نظر باشد، خدا آن‌ها را به خودشان وامى‌گذارد و از آن ازدواج خیرى نمى‌بینند؛
اسلام به دختر و اولیاى دختر مى‌گوید: «شما هم نباید به مال و جمال پسر دلبستگى پیدا کنید و دین و حسن خلق را از یاد ببرید که اگر چنین بیندیشید، خداوند شما را به خودتان واگذار مى‌کند»؛ یعنى لطف و رحمت و دستگیرى خود را از شما بازمى‌گیرد (مصطفوی، 1387).
پس از انتخاب، برای تکمیل فرایند ازدواج، مراسم خواستگاری برگزار می‌شود. برای انتخاب همسر و تشکیل خانواده، ابتدا مرد به خواستگاری زن مد نظر خویش می‌رود و تمایل خود را برای ازدواج با وی اعلام می‌کند. این رسمی دیرینه و دامنه‌دار است که مطابق فطرت و منش انسانی، در جوامع بشری (البته در برخی جوامع این‌طور نبوده است) همواره جریان داشته است. ازاین‌رو، خواستگاری را پیشنهاد ازدواج از طرف مرد تعریف کرده‌اند (عاملی، 1350: ص52).
اینکه از قدیم‌الایام مردان برای خواستگاری نزد زن می‌رفته‌اند و از آن‌ها تقاضای همسری می‌کرده‌اند، از عوامل مهم حفظ حیثیت و احترام زن بوده است. طبیعت، مرد را مظهر طلب و عشق و تقاضا آفریده است و زن را مظهر مطلوب‌بودن و معشوق‌بودن. خلاف حیثیت و احترام زن است که به دنبال مرد بدود.
به عقیدۀ ویلیام جیمز، فیلسوف معروف امریکایی، حیا و خودداری ظریفانۀ زن، غریزه نیست؛ بلکه دختران حوا در طول تاریخ دریافتند که عزت و احترام آن‌ها به این است که به دنبال مردان نروند، خود را مبتذل نکنند و از دسترس مرد خود را دور نگه دارند؛ زنان این درس‌ها را در طول تاریخ دریافتند و به دختران خود یاد دادند (مطهری، جلد 19).
امروز خواستگاری، ازآنجاکه هم دختر و هم پسر و هم خانواده‌های آنان را درگیر فرایند آشنایی می‌کند، سنت بسیار باارزشی است؛ اما ازآنجاکه محدودیت زمانی دارد، باعث می‌شود که در ازدواج، تعجیل و شتاب پیش بیاید و دختر و پسر مجبور شوند که هرچه سریع‌تر تصمیم بگیرند. اخیراً برخی از خانواده‌ها پس از برگزاری چند جلسه خواستگاری، درصورتی‌که دختر یا پسر را قبول کنند، اجازه می‌دهند که دختر و پسر بیشتر با هم آشنا شوند و درنهایت تصمیم خود را به اطلاع خانواده‌ها برسانند. مانند قرارهای تلفنی، ملاقات‌های حضوری با اطلاع یا حضور خانواده‌ها، رفت‌وآمدهای خانوادگی و گاهی حتی دو خانواده برای شناخت بیشتر از یکدیگر به مسافرت هم می‌روند. البته انتخاب شیوه‌های آشنایی بیشتر مرتبط با فرهنگ خانواده‌ها و وضعیت فرهنگی هر منطقه است. آشنایی باید در محیطی امن و با حضور یکی از اعضای خانوادۀ دو طرف و در قالب جلسات آشنایی انجام شود. دو طرف باید در این جلسات نیازها و خواسته‌های خود را عنوان کنند تا ببیند می‌توانند با هم زندگی مشترک داشته باشند و نیازهای یکدیگر را برطرف کنند، یا نه. به نظر می‌رسد این شیوه، می‌تواند محدودیت‌های خواستگاری را تا حد بسیاری برطرف کند. درواقع، نیازهای زمان می‌طلبد که خواستگاری انعطاف بیشتری پیدا کند (میرمحمد صادقی، 1387)
امروز، مراسم خواستگاری سنتی در بسیاری از فرهنگ‌های ایرانی دگرگون شده است و شکلی نوین به خود گرفته است. امروز همان‌طورکه می‌دانید بعد از اینکه پسر، دختر مناسب خود را به‌تنهایی یا به کمک دیگران پیدا کرد، موضوع را با خانواده و بزرگترهای خود در میان می‌گذارد تا با خانوادۀ دختر تماس بگیرند و در صورت موافقت و صلاح‌دید طرفین، شبی را تعیین کنند تا برای خواستگاری به منزل دختر بروند. در شکل امروزی‌تر قضیه که الزاماً همیشه هم موفق و صحیح نیست، ممکن است جوانان در محیط کار و دانشگاه و... با یکدیگر آشنا شوند و مدتی نیز با یکدیگر معاشرت داشته باشند و یکدیگر را با این رویکرد که آیا می‌توانند شریک زندگی هم باشند یا خیر، ارزیابی کنند. طی این مدت خانواده‌ها و بزرگترها در حاشیه منتظر می‌مانند تا جوانان خود، تصمیم بگیرند. البته، آشنایی‌های منجر به ازدواج، باید حد و مرزهایی داشته باشد و بعد از چند ماه گفت‌وگو و آشنایی باید تکلیف آن‌ها را مشخص کرد تا مشکل یا سوءاستفاده‌ای پیش نیاید. اگر خانواده‌ها از آشنایی پیش از ازدواج فرزندان خود، بی‌اطلاع باشند، ممکن است افرادی سودجو به اسم آشنایی برای ازدواج، از آن‌ها سوءاستفاده و حتی زندگی آیندۀ آن‌ها را با مشکل مواجه کنند.
به‌هرحال، رسم آشنایی پسر و دختر در زمان خواستگاری، به بیان خودمانی، از مد افتاده است یا اگر تا همین چند سال پیش این بزرگترها بودند که در مراسم خواستگاری، دختر و پسر را به یکدیگر معرفی می‌کردند، اکنون این پسرها و دختر‌ها هستند که زوج خود را به پدر و مادرهایشان معرفی می‌کنند و روز خواستگاری روز آشنایی پسر و دختر نیست؛ بلکه روز آشنایی پدر و مادرها با عروس یا داماد آینده است. آنچه در آیین خواستگاری امروزی اتفاق افتاده است، تغییر در شکل ظاهری است نه اصل و ماهیت آن. بررسی شیوه‌های مختلف ازدواج، هر کدام بیان‌کنندۀ نکات مثبت و منفی بسیاری است؛ اما به نظر می‌رسد داشتن دید واقع‌بینانه و به‌دست‌آوردن اطلاعات و شناخت واقعی درهر یک از این شیوه‌ها و سبک‌های متفاوت آشنایی و ازدواج است که می‌تواند پیش‌زمینۀ انتخاب و ازدواجی موفق باشد نه صرفاً مدرن یا سنتی‌بودن خواستگاری و ازدواج‌ها.
برگرفته شده از سایت متن زندگی قسمت آداب و اخلاق پژوه با اجازه بزرگتر ها بله متن آشنایی و خواستگاری